مصائب خبرگزاری‌های قزوین

خبرگزاری ها در قزوین نبض زنده اطلاع رسانی شفاف هستند و این چیزی است که اکثر رسانه های دیگر هم به آن اعتراف می‌کنند. بسیاری از مطالب منتشر شده در رسانه های دیگر بخصوص مطبوعات محلی قزوین، مطالبی است که قبلا توسط خبرگزاری ها تهیه و منتشر شده است و سپس آن رسانه‌ها هم از آن بهره مند شده اند.

به دلیل نقش مهمی که خبرگزاری ها در جریان رسانه ای قزوین بر عهده دارند ساعتهایی از هفته ای که گذشت را صرف دیدار با سردبیران و دبیران سرویس دفاتر 3 خبرگزاری فعال قزوین کردم و طی یک گفتگوی اختصاصی و مفصل با هرکدام درباره مشکلاتشان از آنها سوال و تحقیق کردم. ماحصل این گفتگوها، تهیه این گزارش است که می‌خوانید. فقط قبل از اینکه گزارش را بخوانید لازم است یک توضیح مختصر و مهم بدهم. عمده مشکلاتی که خبرگزاریها با آن مواجه هستند به دو گروه تقسیم می‌شود. اول مشکلاتی که تقریبا همه رسانه ها و مطبوعات با آن درگیر هستند و بارها درباره آن مطلب و گزارش تهیه شده است. دوم مشکلاتی که مختص خبرگزاری ها است و سایر رسانه ها تقریبا چنین مشکلاتی ندارند. در تهیه این گزارش سعی کردم به طور تخصصی بیشتر به گروه دوم مشکلات توجه کنم و فکر می‌کنم این نخستین گزارشی است که اختصاصا به موضوع مشکلات خبرگزاریهای قزوین می‌پردازد.

خبرگزاریها و افرادی که به آنها مراجعه کردم مسعود فرجی دبیر سرویس خبرگزاری ایرنا، بهنام محمودی سردبیر خبرگزاری ایسنا و سید ابوالفضل هاشمی سردبیر خبرگزاری فارس در قزوین بودند.

ناآشنایی با خبرگزاری: هنوز خیلی ها با مفهوم خبرگزاری آشنا نیستند و اصلا نمی‌دانند خبرگزاری چیست؟ این مشکل در میان مردم عادی و حتی بسیاری از مسئولان وجود دارد که هنگام تهیه خبر از خبرگزاری ها پرسیده می‌شود خبر آنها کجا چاپ می‌شود یا در کدام کانال تلویزیونی پخش می‌شود؟! علت این مسئله این است که خیلی ها فقط کاغذ چاپ شده یا صوت و تصویر را به عنوان رسانه می‌شناسند و بدلیل ضعف در زیر ساختهای فن آوری اطلاعات جامعه، هنوز اینترنت به عنوان یکی از ابزارهای رسانه بخوبی جا نیفتاده و فراگیر نشده است.

سرعت: هیچ کدام از دفاتر خبرگزاری ها خودشان به طور مستقیم اخبار را بر روی سایتهایشان نمی‌فرستند و همه آنها ابتدا خبرها را به مرکز اصلی خبرگزاری خود در تهران می‌فرستند و انتشار توسط آنها صورت می‌گیرد. این موضوع باعث ایجاد تاخیر در ارسال خبر، بر خلاف وظیفه یک خبرگزاری که تلاش برای انتشار سریع اخبار است شده است. البته این تاخیر در همه خبرگزاری ها یکسان نیست. در خبرگزاری ایرنا و فارس معمولا همه خبرها بلافاصله پس از ارسال به تهران، استفاده و منتشر می‌شود اما در مورد خبرگزاری ایسنا موارد زیادی پیش می‌آید که خبرهایی که در قزوین تهیه می‌شود حتی ممکن است با چند روز تاخیر منتشر شود یا اصلا گم شود و استفاده نشود! بر این اساس لزوم منطقه خبری شدن برای همه دفاتر خبرگزاری های قزوین به شکلی که خودشان راسا به انتشار اخبار بپردازند به امری اجتناب ناپذیر تبدیل شده است.

نیروی انسانی: هر سه خبرگزاری با مشکل کمبود نیروی انسانی آموزش دیده و پویا مواجهند. نیروهای انسانی که در خبرگزاری ها کار می‌کنند معمولا فقط بواسطه تجربه هایی که قبلا در این زمینه داشته اند جذب خبرگزاری شده اند و خبرگزاری ها نتوانسته اند نیروهای آموزش دیده را پیدا و جذب خود کنند. این مسئله تا بدانجاست که حتی گاهی همین نیروی انسانی با تجربه هم پیدا نمی‌شود و تعدادی از نیروها، نخستین کار خود را با فعالیت در خبرگزاری آغاز می‌کنند!

اعتبارات مالی: از میان سه دفتر خبرگزاری قزوین، خبرگزاری های ایسنا و فارس از امکانات کاملی برخوردار نیستند و دچار مشکل کمبود اعتبارات مالی چه برای جذب نیرو و چه تهیه امکانات هستند. در این میان تنها خبرگزاری ایرنا است که چنین مشکلی را ندارد. کمبود امکانات اولیه مثل دفتر، سیستم های سخت افزاری رایانه ای مناسب و ... باعث شده است تا خبرگزاری نتواند از حداکثر ظرفیت خود استفاده لازم را ببرد.

خطوط قرمز: خبرگزاری ایرنا نسبت به دو خبرگزاری دیگر با خطوط قرمز شدیدتری مواجه است و به خاطر دولتی بودنش اصولا بسیاری از اخبار را نمی‌تواند منتشر کند. آنها حتی اخبار مربوط به حوادث را بدلیل اینکه دید منفی جهانی ایجاد نکند منتشر نمی‌کنند و در بسیاری از موارد با ممانعت از انتشار اخبار باارزش مواجهند. این مشکل در دو خبرگزاری فارس و ایسنا کمتر وجود دارد.

نقص کپی رایت: برخی خبرگزاریها از اینکه گاهی برخی خبرهای آنها در رسانه های دیگر بدون ذکر نام و منبع استفاده می‌شود گله مندند. آنها همچنین عنوان می‌کنند که حتی گاهی رسانه های دیگر خبر تهیه شده توسط خبرگزاری ها را به سلیقه خود عوض می‌کنند و بدین وسیله علاوه بر تحریف خبر، اینطور نشان می‌دهند که خبر مستقیما توسط خود آنها تهیه شده است.

کمیت خبر، کیفیت خبر: سیاست ها در خبرگزاری ایرنا بطوری است که کیفیت خبر مهمتر از کمیت خبر است. یعنی دفتر استانی که تعداد خبرهای بیشتر تهیه کند و بفرستد موفق تر از دفاتر دیگر محسوب می‌شود. این مسئله در خبرگزاری ایرنا باعث شده است تا تعداد خبرهای با ارزش که تهیه آنها زمان بیشتری را می‌برد کم شده و برتعداد خبرهای کم ارزش افزوده شود یا همان معدود خبرهای با ارزش در میان انبوهی از خبرهای بی ارزش گم شده و اصلا دیده نشود. این مشکل در دو خبرگزاری فارس و ایسنا کمتر وجود دارد.

وِجه خبرنگار: برخی مدیران دفاتر خبرگزاری ها معتقدند بسیاری از خبرنگاران مطبوعات محلی چهره خبرنگار را خراب کرده اند. این مسئله از آنجا ناشی می‌شود که خبرگزاریها بدلیل آنکه اصولا آگهی نمی‌پذیرند سمت سویی هم به این سمت ندارند اما خبرنگاران برخی مطبوعات همراه تهیه خبر بدنبال دریافت آگهی از صاحب خبر هم هستند! این اقدام غیر حرفه ای برخی مطبوعات باعث شده است تا صاحبان خبر فکر کنند که خبرنگاران خبرگزاری ها هم برای کسب آگهی نزد آنها آمده اند و یک حالت عمومی انزجار از خبرنگار نزد آنان ایجاد شود.

ضعف در صاحبان رسانه: مدیر دفتر خبرگزاری فارس معتقد است هنوز مفهوم خبر و اطلاع رسانی در جامعه ما بخوبی جا نیفتاده است. هنوز خود صاحبان رسانه با زوایای مختلف اطلاع رسانی آشنا نشده اند. آنها ذائقه خبری مخاطبان خود را بخوبی نشناخته اند و نتوانسته اند با مخاطبان ارتباط خوبی برقرار و آنها را اقناء کنند.

ضعف در مخاطبان: برخی از فعالان خبرگزاری ها معتقدند بسیاری از مخاطبان برداشت درستی از اخبار ندارند. بسیاری از مسئولان نقدپذیر نیستند و خبرگزاری ها مجبور هستند خطوط قرمز خود را شدیدتر کنند. آنها معتقدند دستگاهی که با یک خبر بهم بریزد دستگاه نیست و انتظار بر این است ظرفیت نقدپذیری در مخاطبان و بخصوص مسئولین افزایش یابد.

گزارش تصویری: به جز خبرگزاری ایسنا، خبرگزاری های دیگر بخش گزارش تصویری محلی ندارند. این مسئله در خبرگزاری فارس بدلیل مشکل فقدان عکاس خوب و در خبرگزاری ایرنا بدلیل سیاستهای ایرنای مرکزی است که چندان به گزارش های تصویری استانها بها نمی‌دهد و از آنها استفاده نمی‌کند.

مواردی که خواندید عمده ترین مشکلات و مصائب خبرگزاری ها در قزوین بود. به شخصه معتقدم از میان 3 دفتر خبرگزاری در قزوین، خبرگزاری ایرنا و فارس بیشتر به انتشار اخبار پوششی و خبرگزاری ایسنا بیشتر به انتشار اخبار تولیدی می‌پردازد. هیچکدام از 3 خبرگزاری نتوانسته اند هر دوگونه اخبار را به یک میزان مورد توجه قرار دهند و معمولا یک نوع فدای نوع دیگر شده است. علت بروز این مسئله در خبرگزاری ها عمدتا مشکلاتی است که در همین گزارش به آنها اشاره شده است.

در پایان موضوع مهمی که باید مورد توجه گیرد این است که اساسا امکان حل بسیاری از این مشکلات فقط توسط خود خبرگزاری وجود ندارد. برای حل بسیاری از این مسائل نیاز به مساعدت و کمک سیستم های دولتی و بسترسازان حضور آنها است. بدون شک نقش خبرگزاری ها به عنوان یکی از ابزارهای اطلاع رسانی و منابع ریشه ای تهیه خبر و محتوا بسیار مهمتر از آنچه تصور می‌شود است و کاملا روشن است که تمامی تلاشها برای رشد و توسعه آنها نهایتا به رشد و ارتقاء سطح رسانه ای استان انجامیده خواهد شد.